Met het ravijnjaar in zicht ligt hier een andere Perspectiefnota dan u gewend bent. Deze nota is hoofdzakelijk gericht op het zorgvuldig en evenwichtig in beeld brengen van noodzakelijke ombuigmaatregelen. In plaats van de gebruikelijke nadruk op nieuw beleid. Een minder plezierige, maar essentiële opdracht, omdat het de kern van onze gemeente raakt: met de beschikbare middelen het beste blijven doen voor Ede.
We kijken terug op een intensief en complex traject dat we zorgvuldig en transparant hebben doorlopen, in nauwe samenwerking tussen uw raad, de ambtelijke organisatie en het college van B&W. Mijn waardering voor eenieder die hieraan heeft bijgedragen.
Een gedegen aanloop
In juni 2024 is gestart met het zogenoemde “Ombuigtraject”, gezien het naderende ravijnjaar 2026. Ingrijpen vanaf 2026 is noodzakelijk om in 2029 een sluitende begroting te kunnen hebben. Het financieel beeld van onze gemeente stevende af op een tekort van minimaal € 20 miljoen in 2029, een stevige financiële uitdaging. Als college hebben we besloten om ombuigingsmaatregelen tussen de € 20 en € 30 miljoen in kaart te brengen. Dit biedt uw raad voldoende afwegingsruimte.
De mogelijke maatregelen zijn onder te verdelen in drie categorieën;
1. Besparen door taken niet of op een andere manier uit te voeren.
2. Besparen door efficiënter te organiseren en werken.
3. Verhogen van de gemeentelijke inkomsten.
Alle mogelijkheden binnen deze drie categorieën zijn de afgelopen maanden in kaart gebracht. Hierbij is rekening gehouden met de uitgangspunten dat het pakket aan maatregelen past bij Ede, evenwichtig is verdeeld over de drie categorieën én rekening houdt met de onomkeerbaarheid van maatregelen. Ook heeft het college rekening gehouden met de noodzaak om de groei van Ede te blijven begeleiden met de noodzakelijke investeringen.
Uw raad is gedurende de loop van dit proces bij een aantal cruciale tussenstappen geïnformeerd en geconsulteerd. Uw input is zorgvuldig meegenomen in de afwegingen. Veel van uw afwegingen konden worden verwerkt. Waar dit volgens het college niet mogelijk was, motiveren wij dat. Het college vertrouwt erop dat dit maatregelenpakket op deze manier recht doet aan de zorgen en wensen die toen zijn uitgesproken.
Recente ontwikkelingen
Na stevige druk vanuit de VNG heeft het Kabinet in de Voorjaarsnota 2025 extra middelen beschikbaar gesteld voor gemeenten, onder andere voor Jeugdzorg. Hierdoor valt ons verwachte tekort, met name voor de jaren 2026 en 2027 lager uit. Hiermee wordt het zogenoemde ravijnjaar enkel met twee jaar uitgesteld en slechts deels verzacht. Een ‘zoethoudertje’, want het lost structureel niets op. Het maakt wel dat onze ombuigopdracht (voor nu) minder heftig is geworden.
Het college heeft ervoor gekozen te handelen in lijn met het advies van de VNG om te zorgen voor een sluitende begroting voor 2026 en 2027.
Balans in de Perspectiefnota
Bij de totstandkoming van deze Perspectiefnota is nadrukkelijk gezocht naar balans. Balans tussen structurele en incidentele gelden, tussen ombuigingen en investeringen, tussen investeren en substantieel hervormen, tussen behouden wat goed is voor Ede en het mogelijk maken van de noodzakelijke groei en tussen investeren voor onze huidige inwoners én voor de toekomstige. Een groot deel van de financiële tekorten is opgevangen, maar het Rijk is nog steeds aan zet om haar verantwoordelijkheid te nemen.
Ook is gezocht naar een gepaste balans tussen de drie categorieën aan maatregelen en naar een evenwichtige verdeling van bezuinigingen over de portefeuillehouders. Hierbij heeft het college ook balans gezocht tussen haar eigen signatuur uitdragen, niet willen beslissen voor een volgend bestuur, maar wel vooruitkijken en overzien wat op de lange termijn nodig is. Zo hebben we gezamenlijk onze verantwoordelijkheid genomen.
Tot slot
Eén ding is zeker: ook de komende jaren moet rekening gehouden worden met onzekerheden vanuit het Rijk en dus met onzekere financiën. Dit betekent dat bij elk P&C-moment de peilstok erbij wordt gepakt; wat is de stand van zaken van de uitwerking van de ombuigmaatregelen, wat is dan het financieel beeld en welke extra maatregelen zijn dan eventueel nodig? Gemeente Ede is in ieder geval goed voorbereid, of die keuzes nou door ons of door een volgend college gemaakt moeten worden.
Bram van der Beek
Wethouder Financiën